Η ταινία Mutiny on the Bounty του 1962 προσεγγίζει τα πραγματικά περιστατικά της ομώνυμης ανταρσίας του 1789 με κάπως προσχηματικό τρόπο. Μετά από μια σειρά παρεκτροπών ο απάνθρωπος καπετάνιος Bligh καταλήγει στην λάτζα του Bounty μαζί με τους αμετανόητους υποτακτικούς του και όλοι μαζί εγκαταλείπονται στην σκληρή δικαιοσύνη των κυμάτων του Νότιου Ειρηνικού. Ο στασιαστής Fletcher Christian οδηγεί τους συντρόφους του στην εξωτική Ταϊτή σε μια συμβολική επιστροφή στην Εδέμ ή κάπως έτσι…
Η απίστευτη σκληρότητα του Bligh αλλά και η ακεραιότητα του Christian μάλλον αποτελούν δραματουργικά εργαλεία για την εξιστόρηση μιας ούτως ή άλλως εξωτικής ιστορίας. Το μόνον βέβαιο είναι ότι ο στόχος του ταξειδιού του φορτηγού Bounty, είναι σχεδόν ταυτόσημος με το όνομα του. Μεταφραζόμενο μεταξύ των Αφθονία ή ίσως λίγο πιο επίφοβα, Ανταμοιβή, περιγράφει με τον καλλίτερο δυνατό τρόπο την επιχείρηση μεταφοράς αρτόδεντρων από την Ταϊτή στις Ανατολικές Ινδίες (σημερινή Καραϊβική), στην ουσία στην άλλη άκρη του κόσμου. Η αποστολή, ένα φιλόδοξο πείραμα βοτανικής, αποσκοπούσε στην εγκατάσταση του ιδιαίτερα θρεπτικού αρτόδεντρου στον τελικό προορισμό για την παροχή φθηνής (και... άφθονης;) τροφής στους σκλάβους της Βρετανικής αποικίας. Ένα αδιανόητο πολιτικό πρόγραμμα εξελίσσεται σε μια εντυπωσιακή αποστολή βοτανολογικού ιμπεριαλισμού.
Ο πραγματικός καπετάνιος William Bligh θα παρουσιάσει το 1790 με τίτλο, A Narrative Of The Mutiny, On Board His Majesty's Ship Bounty, την δική του εκδοχή για τα της ανταρσίας και της απίθανης επιστροφής με την λάτζα του Bounty. Το 1792 θα επανέλθει με το εκτενέστερο, A Voyage to the South Sea.
Εκεί μεταξύ άλλων παρουσιάζονται δύο τομές του αρτόκαρπου, ένα διάγραμμα της μεταποίησης του πρυμναίου αμπαριού του Bounty για την μεταφορά των δενδρυλλίων και σχέδια της λέμβου στην οποία κατέληξαν οι αποπεμφθέντες ναυτικοί.
Στο Vatel,
του 2000, παρακολουθούμε τις περιπλοκές και τα βάσανα της επιμελητείας
μιας σχεδόν βασιλικής γιορτής στην Γαλλία του 17ου αιώνα. Ο ομώνυμος
χαρακτήρας Francois Vatel, υπήρξε ιδιοφυής μάγειρας αλλά σημαντικότερα
ικανότατος τελετάρχης της αυλής του Λουδοβίκου του 2ου των
Βουρβόνων-Κοντέ, σημαντικής προσωπικότητας και στρατηγού της εποχής. Ο
Vatel θα αυτοκτονήσει τον Απρίλιο του 1671 κατά την εξέλιξη μιας γιορτής
που οργανώνει ο Κοντέ προς τιμήν του Λουδοβίκου του 14ου, του Βασιλιά Ήλιου.
Στην ταινία ο λόγος της αυτοκτονίας συνδέεται με την απώλεια της αξιοπρέπειας και την συνειδητοποίηση, από πλευράς Vatel, των αδύνατων περιστάσεων του έρωτα του για την ανταποκρινόμενη αλλά κοινωνικά απρόσιτη μαρκησία του Σαβινύ. Τα γράμματα της Σαβινύ προς την κόρη της μάλλον περιγράφουν τα περιστατικά χωρίς να επιβεβαιώνουν τις ερωτικές περιπλοκές του σεναρίου της ταινίας αποδίδοντας την αυτοκτονία στην εξάντληση και τα προβλήματα της επιμελητείας, αλλά αυτό έχει μικρή σημασία για μας.
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο Vatel, δέκα χρόνια πριν ήταν ο τελετάρχης του πανίσχυρου και ως εκ τούτου τελικώς ανεπιθύμητου Nicolas Fouquet, τον οποίο και ‘εξαφάνισε’ ο Λουδοβίκος ο 14ος. Η γιορτή-πρόκληση, που καταδίκασε τότε τον Fouquet, δόθηκε στο Vaux-le-Vicomte, στο σπουδαιότερο ίσως δείγμα της γαλλικής κηποτεχνίας του 17ου αιώνα από τον αρχιτέκτονα τοπίου Andre le Notre.
Πέρα από τον ελαφρύ χαρακτήρα του παρόντος σημειώματος, σπαθιά, σάλτα, φωνές ημιάγριων θαλασσόλυκων, καλλονές της Ταϊτής αλλά και υπερβολές κακομαθημένων ευγενών, υπάρχει κάτι ακόμα. Ο ατυχής Vatel ζει τον θρίαμβο και την τραγωδία του στο πλαίσιο της ειδικής φύσης που συγκροτεί ο γαλλικός κήπος του 17ου αιώνα. Στην εξωτική ιστορία του Bounty η Γεωργιανή Βρετανία επιχειρεί τον εμπλουτισμό της φύσης στη βάση ενός πολιτικού προγράμματος. Εν κατακλείδι και οι δύο εκδοχές έχουν ένα χαρακτήρα κατασκευής του φυσικού.
Αντί βιβλιογραφικών αναφορών / Ευχαριστίες:
Το παρόν σημείωμα γράφεται επ' αφορμή σχολίων που έκανε και συζητήσεων που προκάλεσε πάνω στα δύο φιλμ ο κ. Κώστας Μωραΐτης τόσο στα πλαίσια του τρέχοντος μαθήματος όσο και σε αυτά του μεταπτυχιακού.
Τον ευχαριστούμε επίσης που μας υπέδειξε το διαφωτιστικό, αλλά κατά την γνώμη μας ελαφρώς ανυπόφορο, Vatel, του Roland Joffe.
The Internet Movie Database, Mutiny on the Bounty, 1962
The Internet Movie Database, Vatel, 2000
Bligh, William, A Voyage to the South Sea, George Nicol, London, 1792.
Harrison, James A. Letters of Madame de Sevigne, ed. J. Harrison, The Atheneum Press, Gin And Company, Boston, 1899.
